حمل و نقل دریایی یا Sea Freight Shipping چیست و چه مزایایی دارد؟
حمل و نقل دریایی نیز سایر روشهای حمل و نقل تاریخی به قدمت بشریت دارد از روزی که کشتی به دست بشر ساخته شد تا کنون، بسیاری از کالاها با استفاده از آن جابجا می‌شود در حال حاضر و باتوجه به قابلیت های حمل دریایی می توان به جرات اعلام نمود که حمل و نقل دریایی محبوب ترین حالت حمل و نقل در سراسر جهان است. میلیون ها کانتینر و محمولات فله هر روز با استفاده از این روش حمل و نقل منتقل می شوند. و دلیل مبرهنی نیز دارد توان حمل و مهمترین آن قیمت که باعث شده حمل و نقل دریایی نسبت به سایر مد های حمل ونقل ترجیح داده شود.
اما حمل و نقل دریایی چیست؟
بطور کلی حمل و نقل دریایی عبارت است از جابجایی هر گونه کالا یا مسافر با استفاده از انواع کشتی، قایق، شناور و بسیاری وسایل شناور دیگر از روی اقیانوس‌ها، دریاها، دریاچه‌ها، کانال‌ها و رودخانه‌ها را حمل و نقل دریایی می‌گویند. بسیاری از کالاهایی که از طریق دریا حمل می شوند معمولاً دارای حجم و وزن زیادی می باشند. طولانی بودن زمان حمل در اکثر اوقات توجیه چندانی برای مسافر ندارد مگر در سفرهای صرفاً سیاحتی. از سوی دیگر در بعضی موارد مشخصات جغرافیایی کشور این نحوه ورود کالا و مسافر را غیر ممکن می کند چرا که دسترسی به آبهای آزاد در تمام کشورها مقدور نمی باشد. اما با تمام این موارد حمل و نقل دریایی مهمترین نوع حمل بوده و درصد بالایی از تجارت جهان بدین شیوه به مقاصد حمل می رسد.
به هر حال وقتی حمل و نقل دریایی مطرح میگردد کشتی های باری که حتی برای حمل کالاهای مختلف با ویژگیهای خاصی تجهیز شده اند به ذهن متبادر می شود. بنادر و امکانات بندری و تجهیزات تخصصی زیادی توسعه یافته اند تا این نوع حمل و نقل بویژه در زمان تخلیه و بارگیری با اطمینان و سرعت بالا انجام شود.
مزایا و معایب حمل ونقل دریایی:
الف) مزایا
- امکان حمل کالا با حجم بالا است که با توجه به ابعاد و قابلیت های کشتی ها این امر بسیار آسان به نظر می رسد. یک کشتی مطمئناً محموله های بیشتری نسبت به هواپیما جابجا خواهد کرد. این باعث می شود که کشتی ها محموله خود را در تاریخ های مورد نظر به راحتی حمل نمایند. با این حال، این شانس بر اساس اندازه کشتی و چه ظرفیتی به بندر مبدا اختصاص داده شده متفاوت است. در حالی که در فضای حمل هوایی محدود است و حتی نسبت به حمل زمینی.
کشتی های قابلیت حمل هزاران کانتینر و همچنین محموله های با حجم و وزن بالا تا حدود 200 تا 500 هزار تن را به سهولت می توانند از بندری به بندر دیگر جابه جا نمایند.
- مزیت دیگر حمل دریایی نسبت به سایر شقوق حمل و نقل ارزانتر بودن آن است و به همین دلیل صاحبان کالا و شرکت های تجاری ترجیح می دهند کالای خود را از طریق مسیرهای آبی حمل کنند. و امروزه می توان گفت بیش ترین حجم تجارت و حمل و نقل از طریق دریا و آب های آزاد انجام می شود.
- مزیت سوم حمل دریایی پردازش آسانتر محمولات می باشد
- و در انتها ثبات و تشابه نسبی در کرایه های مربوطه مهمترین مزیت حمل دریایی است.
ب)معایب
- مهمترین عیب حمل دریایی مدت زمان طولانی برای جابه‌جایی کالاست.
البته باید بدانید که با توجه به مزایای آن، در صورتی که برای دریافت آن کالا عجله‌ای وجود نداشته باشد، باز هم استفاده از روش جابه‌جایی دریایی را می‌توان بهترین روش دانست.
- عدم امکان سرویس دهی به تمام نقاط مورد نظر ماست با توجه به محدودیت های بندری و یا حتی عدم وجود بندر در کنار دریاست.
فرآیند حمل ونقل دریایی:
هنگامی که کشتی حامل کالا وارد حوضچه های بنادر شده و برای تخلیه پهلو گرفت و مأمورین بهداشت با ورود و بررسی مدارک اجازه ارتباط آن با بندر را صادر نمودند مامورین گمرک بدواً دفتر مخصوصی را به فرمانده کشتی ارائه می دهند که خصوصیات کلی کالا و کشتی از قبیل نام، نام فرمانده، تعداد پرسنل و پرچم و نوع کشتی و بنادر مبدا و مقصد و وزن وتعداد کالایی که باید تخلیه شود، مقدار آذوقه و کالاهای ممنوع الورود و… را درآن ثبت نماید. سپس انبار کالایی که قرار نیست تخلیه شود، انبار آذوقه و انبار نوشیدنیها و کالاهای ممنوع الورود، لاک و مهر می گردد و سپس فرمانده کشتی و یا نماینده مؤسسه حمل و نقل مربوطه فهرست محمولاتی را که می خواهد تخلیه نماید را در دو نسخه اظهارنامه اجمالی به گمرک اظهار می نماید.
تالی گیری چیست؟
یکی از رایج‌ترین اصطلاحاتی که در حمل و نقل دریایی وجود دارد، تالی گیری است. زمانی که کشتی‌های باری به بندرها می‌رسند، عملیات تخلیه بار آغاز می‌شود. در این زمان باید روی کالاها کنترل وجود داشته باشد. مشخصات ظاهری و برخی موارد دیگر را در فهرست هایی ثبت می‌کنند. به این کار تالی گیری می‌گویند. نمایندگان گمرک آن بندر و مسئولین یا نمایندگان شرکت‌های حمل‌ونقل در کنار هم این کار را انجام می‌دهند.
انواع حمل و نقل دریایی
مهمترین انواع حمل و نقل دریایی بشرح زیر است:
1)روش چارترینگ
مواردی وجود دارد که صاحب کالا و یا فرستنده بنا به دلایل متفاوتی اعم از حجم کالا، عدم وجود بسته‌بندی خاص و … لازم میداند کشتی را به صورت کامل اجاره کنند. به این روش، روش چارترینگ یا اجاره کامل کشتی گفته می شود.
2) روش کراس استافینگ (Cross Stuffing)
این روش یکی از انواع روشهای حمل و نقل دریایی است. این روش زمانی کاربرد دارد که بندر مقصد، توانایی و امکانات لازم برای پهلو گرفتن کشتی‌های بزرگ را ندارد. به همین دلیل لازم است که کالاها از یک کشتی به کشتی یا کشتی‌های دیگر منتقل شوند و به بندر مقصد رسانده شوند. باید بدانید که این روش به صورت برعکس هم انجام می‌شود.
یعنی از بندر کوچک مبدأ، کالاها را روی کشتی‌های متفاوت بارگیری می‌کنند و در بندر بزرگ دیگری آن‌ها را به کشتی بزرگ باربری منتقل می‌کنند. از دیگر موارد استفاده از روش کراس استافینگ برای دور زدن برخی تحریم‌ها است. کشورهایی مانند ایران که درگیر تحریم هستند با استفاده از این روش می‌توانند برخی از کالاهای موردنیاز خود را وارد کنند.
3)روش ترانسشیپ (Transshipment)
همان‌طور که در ابتدای مطلب گفتیم، همه کشورها به آبهای آزاد دسترسی ندارند. به همین دلیل یکی از انواع حمل و نقل دریایی به نام ترانسشیپ به وجود آمده است. در این روش بارها به بندری نزدیک به مقصد رسانده می‌شوند و از آنجا توسط روشهای حمل نقل زمینی یا هوایی به مقصد رسانده می‌شوند.
4)روش گروپاژ
یکی دیگر از انواع روشهای حمل و نقل دریایی، روش گروپاژ است. در این روش کالاهای یکسانی که تولیدکنندگان یا فروشندگان متفاوت اقدام به صادرات آن‌ها کرده‌اند روی یک کشتی بارگیری می‌شوند. در این مواقع صاحب کشتی یا شرکت حمل و نقل اقدام به دریافت بارنامه گروهی برای تمام کالاهای یکسان می‌کند.
5)روش فله
برخی از کالاها به صورت فله و بدون بسته‌بندی جابه‌جا می‌شوند. این کالاها انواع متفاوتی دارند که هر کدام توسط کشتی‌های مخصوص به خود جابه‌جا می‌شوند.
بیمه حمل و نقل دریایی چیست؟
بیمه یکی از موارد لازم و اجباری برای حمل و نقل خصوصاً حمل دریایی است. بیمه بایدکلیه مخاطرات اعم ازتصادف، اتفاقات و موارد غیرقابل پیش‌بینی دیگر را پوشش دهد تا خسارت وارده به شرکت‌ها و مؤسسات توسط شرکت بیمه جبران شود. در بیمه دریایی ، شرکت بیمه‌گر متعهد می‌شود که خسارات وارده به کالا با توجه به شرایط بیمه‌نامه را پرداخت کند. بسیاری از شرکت‌های جهان و شرکت‌هایی که در ایران فعالیت می‌کنند، شرایط بیمه را بر اساس شرایط بیمه‌نامه‌های انستیتوی بیمه‌گران لندن تهیه و تنظیم می‌کنند. خسارات وارده به کالا با توجه به برخی نکات تعیین می‌شود و معمولاً با توجه به حجم خساراتی که ممکن است بوجود بیاید بیمه ها از بیمه های کمکی برای جبران خسارات استفاده می کنند مثلا بیمه ایران تا قبل از تحریم از بیمه لویدز لندن به عنوان پشتیبان استفاده می نمود .
خسارات خاص
در برخی مواقع، وقوع شرایط خاص و غیرقابل پیش‌بینی مانند وقوع طوفان یا سونامی باعث رسیدن خسارت به کالاها می‌شود. در این مواقع شرکت بیمه موظف است که خسارت را پرداخت کند.
خسارات عمومی
در برخی مواقع برای جلوگیری از غرق شدن کشتی یا وارد شدن خسارت به تمام کالاها، ناخدا تصمیم می‌گیرد برخی از کالاها را در آب بیندازد. در این مواقع خسارات وارد شده بین افراد ذینفع تقسیم می‌شود و هر کدام بخشی از آن را با توجه به قوانین پرداخت می‌کنند.
خسارات کامل
خسارت از بین رفتن کامل کالا به دو دسته تقسیم می‌شود. این دسته‌ها عبارتند از:
1)از بین رفتن کامل کالا
حوادثی مانند غرق شدن، آتش‌سوزی و برخی موارد دیگر که باعث می‌شود که کالا به صورت کامل از بین رود، شامل این دسته می‌شود. بیمه گران در این صورت خسارتی که نسبت به پرداخت آن تعهد داده‌اند را به خریدار پرداخت می‌کنند.
2)از بین رفتن فرضی
نوع دیگری که کالا از بین می‌رود، از بین رفتن فرضی است. از بین رفتن فرضی به این معنی است که به دلیل حوادث دریایی متفاوت، کالا تغییر ماهیت دهد و همین امر موجب شود تا ارزش آن کاهش پیدا کند یا از دست برود. بسیاری از کالاها مانند مواد غذایی، کالاهای دیجیتال و بسیاری موارد دیگر در هنگام تماس با آب، ارزش خود را از دست می‌دهند و یا بی ارزش می‌شوند. در این هنگام کارشناسان بیمه خسارت وارد شده را تخمین می‌زنند و بر اساس آن بیمه خسارت لازم را به خریدار پرداخت می‌کند.
تعهدات متصدی حمل و نقل دریایی چیست؟
معاهده بروکسل که در سال ۱۹۲۴ میلادی به تصویب رسید، یکی از قدیمی‌ترین قوانین حاکم بر حقوق دریایی است. همچنین در سال ۱۹۷۸ در هامبورگ نیز قواعد مشابهی در این زمینه وضع شده که جزو جدیدترین‌ها به شمار می‌رود. در این قوانین به تعهدات متصدی حمل و نقل دریایی با جزییات کامل اشاره شده است.
مهمترین تعهدات متصدی حمل و نقل دریایی عبارتند از: آماده کردن کشتی و تامین سوخت کافی برای آن، آماده کردن انبارها و سردخانه‌های کشتی، صادر کردن بارنامه، تهیه طرح بارگیری و حمل کالاها و ….