حمل و نقل چند وجهی یا Multimodal transportation چیست و چه مزایایی دارد؟
حمل و نقل چند وجهی یا ترکیبی که در دنیا به Multimodal transportation شناخته می شود به روشی گفته می شود که در آن برای انتقال و ارسال کالا از ترکیب چند مد حمل یا وسیله حمل و نقل از قبیل کشتی ، قطار ، کامیون و هواپیما استفاده میشود. ویژگی اساسی در این نوع حمل و نقل این است که با وجود اینکه روش‌های مختلفی برای حمل و انتقال بار وجود دارد، ولی انتقال کالاها از طریق قراردادهای تنظیم شده توسط شرکت‌های حمل و نقل صورت می‌گیرد، و این به معنی آن است که شرکت‌های حمل و نقل مسئول اصلی مراحل انتقال بار به روش حمل و نقل مالتی مودال است. بسیاری از شرکت‌های حمل و نقل ترکیبی و لجستیکی خدماتی علاوه بر حمل نظیر جابجایی محمولات از کانتینر به واگن و یا کامیون، ترخیصیه ها،تشریفات گمرکی و یا حتی انبارداری کالا و…. را نیز به مشتریان خود ارائه می‌دهند، که در این موارد مشتریان می‌توانند کالاهای خود را بدون دغدغه برای حمل به این شرکت‌ها واگذارنمایند.
برای نمونه شرکت های حمل و نقل چند وجهی در ایران متولی ارائه خدمات درب به درب برای محمولات کانتینری از طریق دریا، ریل یا جاده می باشند و خدمات دیگری را در این روش ارائه می دهند نظیر سرویس های حمل و نقل چندوجهی به تمام نقاط گمرک داخلی کشورو همچنین ترانزیت خارجی به کشورهای عضو CIS (ترکمنستان، ازبکستان، تاجیکستان، قزاقستان، روسیه، قرقیزسستان، آذربایجان، ارمنستان، بلاروس ، مولداوی ) ، عراق ، افغانستان و سایر کشورها .
حمل و نقل چند وجهی نشان می‌دهد که چگونه شرکت‌ها می‌توانند بدون افزایش چشمگیر هزینه‌های تحمیلی، ارزش جدیدی را در زنجیره تامین خود پیدا کنند و کارایی خود را افزایش دهند. این مهم در حالی که عمده مشتریان پس از ایجاد اختلالات جهانی نظیر همه گیری ها، جنگ ها و … توجه بیشتری جهت کاهش هزینه های حمل نموده اند. یکی از راه‌های انجام این کار ادغام قابلیت‌های حمل چند وجهی در استراتژی اساسی حمل و نقل کالا است. شرکت‌های لجستیکی باید دقیقاً بدانند که تدارکات این شکل از حمل و نقل چیست و کدام روش حمل و نقل و یا تلفیق برایشان بهترین مزایا را دارد.
اولین قدم برای درک حمل و نقل چند وجهی، دانستن معنی و مفهوم آن است. حمل و نقل چند وجهی از روش‌های مختلف حمل و نقل استفاده می‌کند که همگی تحت نظر یک شرکت حمل و نقل واحد هماهنگ می‌شوند. این روش به از بین بردن سایر واسطه‌های مرتبط با هماهنگی و سایر روش‌های حمل و نقل که هر بار به خارج از کشور سپرده می‌شوند، کمک می‌کند. در نتیجه، حمل کنندگان می‌توانند در وقت، پول، نیروی کار و سایر منابع صرفه جویی کنند.
ساختمان حرفه ی حمل و نقل بین المللی تشکیل شده از زیرشاخه های فراوانی است که جنبه های مختلف آن از قبیل ابعاد کالا ، قوانین و مقررات ، انبارداری ، تکنولوژی و بسته بندی را که ایجاد شرایط مناسب برای حمل با وسایل نقلیه را میسر می کند ، مورد بررسی قرار می دهد.
بخش حمل و نقل یکی از مؤلفه‌های اصلی زنجیره تامین در جوامع رشد یافته می باشد و از عوامل موثر بر فراوانی نماگرها اقتصاد خرد و کلان کشور محسوب میشود . توسعه متوازن بخش باربری در تمامی شیوه‌ها و بهره‌برداری مناسب از آن به عنوان پیش‌نیاز توسعه بخش‌ها در کل به افزایش امنیت ملی می‌انجامد و زمینه ساز توسعه سیاسی و اجتماعی نیز خواهد شد.
حمل و نقل چند وجهی یا ترکیبی یکی از مصادیق گسترش زیرساخت‌های مورد نیاز برای توسعه خدمات تجارت خارجی و ترانزیت بین المللی و داخلی می باشد . حمل و نقل ترکیبی در هر کشور واسطه ی داد و ستد صنایع آن کشور است که چرخ تولید را به حرکت درآورده و موجبات توسعه کسب و کار و اقتصاد در جامعه را فراهم می کند . اگر پایه ی مناسبی برای حمل و نقل چندوجهی داشته باشیم ، در مسیرهایی که با استفاده از ناوگان دریایی کوتاه تر می شوند از کشتی، در مسیرهای طولانی که امکان آن وجود داشته باشد از راه‌آهن و در مسیرهای کوتاه و خاص از حمل و نقل جادهای میتوان بهره برد.
در راستای آگاه شدن از میزان فعالیت دولت در بخش توسعه حمل و نقل ترکیبی و توجه به این سیستم حمل کالای نوین در روابط تجاری و اقتصاد بین‌المللی، با توجه به توسعه روزافزون حمل و نقل کانتینری در دنیا و ایران، استفاده از تمهیداتی مناسب برای اینکه بتوان کالاهای زیادی را به خصوص در بنادر به سرعت جابه‌جا کرد، لازم و ضروری است؛ نیاز داریم امکاناتی را در راستای تسهیل تخلیه و بارگیری و تشریفات گمرک ایجاد کنیم.
یکی از مسائلی که برای توسعه این حرفه مفید است ، برگزاری جلسات و اجماع افراد مسئول به منظور ایجاد تحقیقات گسترده ، جمع آوری مستندات و پیشنهادات اجرایی است . استفاده از زیرساخت های مناسب ، تاسیسات پیشرفته در مناطق بارگیری و تخلیه و تکنولوژی به روز از عوامل توسعه صنعت حمل و نقل ترکیبی می باشد .
ترابری کالا به طور کلی به ۴ دسته دریایی ، هوایی ، زمینی(جاده ای) و ریلی تقسیم می شود . از آنجاییکه هیچ کنوانسیون لازم الاجرای بین المللی مشخصی که در سـطح بـین الملـل در خصوص حمل و نقل چندوجهی کالا پذیرفته نشده است ، از این رو ، تشخیص این که در یـک دعـوای حقوقی ، چه قوانین و مقرراتی قابل اعمال و یا قانون حاکم به حساب می آید ، امر آسانی نیست.
با وجود اینکه قوانین حمل و نقل بین المللی به طور خاص برای هر یک از روش های باربری لجستیک کاربرد دارند برخی از این کنوانسیونها مقررات خاصی در مورد حمل ونقل چندوجهی فراهم کرده اند لذا می توان تصور نمود که در شرایط خاصی یکی از همین کنوانسیونهاي حمل ونقل یک وجهی را در مورد دعواي مورد بحث میتوان حاکم دانست .
یکی از نکات قوت شرکت صبالجستیک استفاده از متخصصین که اشراف مناسبی را در مدیریت این روش داشته می باشد بطوریکه این مهم بعنوان یکی از مزایای بارز این شرکت محسوب میشود.
ویژگی ها
حمل و نقل‌های چند وجهی یکی از جدیدترین و پیچیده‌ترین روش‌های حمل کالا در دهه‌های اخیر محسوب می‌شوند که موجب تحولات بسیاری در زمینه توسعه کسب و کارهای جهانی شده‌اند. از جمله مهمترین ویژگی حمل و نقل ترکیبی، میتوان به افزایش سرعت و زمان حمل و نقل کالا، مقرون به صرفه بودن و کاهش هزینه‌ها، قابلیت اطمینان بالا، قراردادهای منظم و اصولی و عدم محدودیت در روش‌های انتقال بار به نقاط مختلف جهان از طریق کشتی، واگن، کامیون و هواپیما اشاره کرد.
مزایا
از جمله مزایای اصلی حمل و نقل‌های چند وجهی میتوان به سادگی قرارداد و انعطاف پذیری بار یا محموله اشاره کرد که آن را از سایر انواع روش‌های حمل و نقل متمایز می‌کند. حمل و نقل چند منظوره یا چند وجهی برای مشاغل و شرکت‌هایی که به صورت مداوم مقدار زیادی بار حمل می‌کنند، بسیار موثر واقع میشود. و دلیل اصلی که این مشاغل این روش از حمل بار و کالا را ترجیح می‌دهند، زمان و تلاش کمتر است. این روش حمل و نقل مزایای دیگری نیز دارد که از مهمترین آن‌ها میتوان به موارد زیر اشاره کرد.
- اقتصادی نمودن حمل:حمل و نقل و انتقال بار یا کالا از طریق روش‌های معمول که شامل قراردادها و بیمه‌های مختلفی هستند، هزینه‌های زیادی را شامل می‌شوند. در روش‌های حمل و نقل چندوجهی هماهنگی‌ها برای انتقال بار یا کالا بسیار آسانتر انجام میشود، و هزینه‌های مربوط به آن به نسبت روش‌های معمول بسیار کمتر است.برای مثال این شرکت در حال حاضر در حمل نقل خودروی سواری از مبدا کشور امارات به مقاصد کشورهای قراقستان و تاجیکستان فعالیت دارد نظر به اینکه محمولات از امارات به بندر لنگه با کشتی (لندی کرافت)و از بندر لنگه تا سرخس با کامیون و از سرخس تا مقصد با واگن حمل می گردند و برای هر مد نیاز به بیمه خاص آن روش می باشد که در مجموع باعث افزایش هزینه های بیمه میگردد.این شرکت با مذاکره با شرکت بیمه و انعقاد قراردادبیمه ای کالا ازمبدا امارات تا مقصد تاجیکستان و قزاقستان برای تمامی مدهای حمل ونقلی مورد استفاده موجب پوشش بیمه ای مناسب با هزینه ای بسیار پایین تر موجب اقتصادی شدن این حمل نقل گردید.
- تسهیل ارتباط :به هنگام استفاده از روش‌های حمل و نقل چند وجهی برای انتقال کالا تاخیرها، بروزرسانی‌ها و تعاملات مربوط به آن، از طریق قرارداد منعقد شده بین شرکت و صاحبان کالاها انجام میشود که فرایند برقراری ارتباط را با صاحب بار آسانتر می‌کند.
- گزینه‌های حمل و نقل سریع:از آنجایی که استفاده ازواگن و یا کشتی برای انتقال بار یا کالا با محدودیت‌هایی مواجه است و ممکن است زمان انتقال کالا به تاخیر بیافتد، حمل و نقل‌های چند وجهی این امکان را به صاحبین کالاها می‌دهند که محموله خود را در مدت زمان کوتاه‌تری به مقصد ارسال کنند، و این یکی از خدمات اصلی است که شرکت‌های حمل و نقل بار آن را به مشتریان خود ارائه می‌دهند. این شرکت‌ها علاوه بر تسریع فرایند حمل و انتقال بار، خدماتی مانند خدمات انبار عمومی و همچنین خدمات لجستیک را به مشتریان خود ارائه می‌کنند.
- استفاده از بنادر خشک: با استفاده از حمل و نقل ترکیبی می توان این امکان را در بنادر خشک برای استفاده ارزان از این سیستم‌ها و رشد اقتصادی فراهم کرد . در این راستا متناسب با دستورالعمل های تهیه شده، سعی شده است با ارگان‌هایی که با حمل و نقل چندوجهی مرتبط هستند نظیر سازمان راهداری و حمل و نقل جادهای، سازمان بنادر و دریانوردی، گمرک جمهوری اسلامی ایران، شرکت راه‌آهن ج.ا.ا و از این قبیل هماهنگ شود تا ارکانی شوند برای تصمیم‌گیری اینکه چگونه یک بندر خشک می‌تواند حمل و نقل ترکیبی را پیشرفت و توسعه دهد. در کشور ما با توجه به قانون برنامه پنجم و موضوع افزایش ظرفیت و راندمان وضعیت فعلی ، امکان توسعه حمل و نقل ترکیبی فراهم شده و جزو وظایف دولت در خصوص جذب سرمایه‌گذاری بخش خصوصی است.
دلایل اهمیت این نوع حمل و نقل
صاحبان کالاها همواره به دنبال روش‌هایی برای انتقال کالاهای خود هستند که مقرون به صرفه بوده و در مدت زمان کوتاهی کالاها را به مقصد مورد نظر ارسال کنند. شرکت‌های حمل و نقل چند وجهی با ترکیب روش‌های مختلف حمل و نقل و با حذف معایب روش‌های حمل و نقل عمومی و با استفاده از چندین روش مختلف، بهترین امکانات را برای حمل و انتقال کالا در اختیار مشتریان قرار می‌دهند. حمل و نقل چند وجهی یا چند منظوره از این نظر اهمیت دارند که هزینه‌های مربوطه را کاهش داده و موجب تسریع فرایند انتقال کالا به نقاط مختلف می‌شوند، و همچنین بهره‌وری سیستم‌های حمل و نقل را افزایش می‌دهند.
دلایل موفقیت حمل ونقل چند وجهی
حمل و نقل چند وجهی می‌تواند اکثر هزینه‌های حمل و نقل را کاهش دهد و باعث کاهش هزینه‌های مجزای مرتبط به حمل و نقل کالا مانند هزینه حمل بار میشود. این شق حمل و نقل نیاز به برون سپاری به شرکت‌های متعدد را کاهش می‌دهد و تخفیف‌های حجمی و ظرفیت تضمین شده را ایجاد می‌کند در نتیجه، شرکت‌های حمل و نقل احتمالاً نرخ‌های رقابتی‌تری را ارائه می‌دهند و حمل و نقل کالا در اولویت قرار می‌گیرد.
همانطور که جف برمن یکی از مدیران موفق در امر لجستیک اشاره کرده :
” اصولاً اقتصاد متکی به حمل و نقل اعم از داخلی و بین المللی است که از طریق بنادر، راه آهن و یا جاده و … انجام می پذیرد، که دروازه‌ای برای ورود به بازار جهانی برای کشاورزان، تولید کنندگان و مصرف کنندگان آمریکایی است. در ایالات متحده، شبکه باربری روزانه 49 میلیون تن کالا جابجا می‌کند که ارزش آن بیش از 52.5 میلیارد دلار است. “
کشورهای توسعه یافته معمولاً مشوق‌های مالیاتی یا مزایای زیادی را جهت توسعه حمل و نقل چند وجهی ایجاد نموده زیرا این مهم را بستر توسعه خود می دانند همچنین این روش هزینه حمل کربن کمتری را نیز برای حمل و نقل به همراه دارد. بنابراین، مزایای بسیار زیادی هم برای شرکت‌ها و هم برای جامعه فراهم می‌کند.
